نمایندگان مجلس مکلف اند عضو یکی از کمیسیون های مجلس باشند
به عبارت بهتر به منظور بررسی و اصلاح و تکمیل لوایح دولت و طرح های قانونی که نمایندگان و یا شوراهای عالی استان ها بر طبق اصول 24 و 102 قانون اساسی به مجلس می دهند به منظور تهیه و تمهید طرح های لازم و انجام وظایف دیگری که بر طبق قانون به عهده مجلس گذاشته شده است کمیسیون هایی در مجلس تشکیل می گردد. (ماده 33 آیین نامه داخلی)و اعضای هر کمیسیون در مجلس اغلب از 9 نفر تا پانزده نفر نماینده مجلس می باشند .
(وفق آیین نامه مجلس :هر نماینده به جز رئیس مجلس، ملزم است عضویت یکى از کمیسیون هاى تخصصى را بپذیرد و در صورت تمایل مى تواند در کمیسیون هاى دیگر مجلس، با حق اظهارنظر و بدون حق رأى شرکت کند.
و بطور کلی یک دوره تشکیل مجلس از چند کمیسیون تشکیل می شود که به شرح ذیل است:
کمیسیون آموزش و تحقیقات
این کمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده آموزش و پرورش عمومی، آموزش فنی و حرفه ای، آموزش عالی، تحقیقات و فناوری تشکیل می گردد.
کمیسیون اجتماعی
این کمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده امور اداری و استخدامی، کار، اشتغال، روابط کار و تعاون تشکیل می گردد.
کمیسیون اصل نودم قانون اساسی مجلس
این کمیسیون به منظور اجرای اصل نودم قانون اساسی تشکیل می گردد تا طبق قوانین مصوب مربوط به خود اداره و انجام وظیفه نماید.
اصل نودم قانون اساسی به این شرح است:
هر کسی شکایتی از طرز کار مجلس یا قوه مجریه یا قوه قضائیه داشته باشد، می تواند شکایت خود را کتبا به مجلس شورای اسلامی عرضه کند. مجلس موظف است به این شکایات رسیدگی کند و پاسخ کافی دهد و در مواردی که شکایت به قوه مجریه و یا قوه قضائیه مربوط است رسیدگی و پاسخ کافی از آنها بخواهد و در مدت متناسب نتیجه را اعلام نماید و در موردی که مربوط به عموم باشد به اطلاع عامه برساند.
کمیسیون اقتصادی
این کمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده اقتصاد و دارایی، بازرگانی داخل و بازرگانی خارجی تشکیل می شود.
کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی
این کمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده سیاست و روابط خارجی، سیاست داخلی، شوراها، شهرداری ها، اطلاعات و امنیت داخلی، دفاع و امنیت خارجی و ثبت احوال مطابق این آئین نامه تشکیل می شود.
کمیسیون انرژی
این کمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده نفت، گاز، برق، سدها و نیروگاه های آبی و برقی، انرژی اتمی و انرژی های نو مطابق ضوابط این آئین نامه تشکیل می شود.
کمیسیون برنامه و بودجه و محاسبات
این کمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده برنامه، بودجه، نظارت برنامه و بودجه و دیوان محاسبات و امور مالی مجلس و آمار و خدمات عمومی فنی و همچنین نظارت و مراقبت بر اجرای مقررات بودجه و امور مالی مجلس و نحوه هزینه کردن آن.
رسیدگی به عملکرد بودجه سالیانه مجلس و ارائه گزارش آن حداکثر تا پایان شهریور ماه سال بعد جهت چاپ و تفریغ بین نمایندگان و بازرسی و رسیدگی دقیق و نظارت در مورد کلیه اموال و اشیا منقول و غیرمنقول مجلس شورای اسلامی و ارائه گزارش سالیانه جهت چاپ و توزیع بین نمایندگان تشکیل می گردد.
کمیسیون بهداشت و درمان
این کمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده بهداشت و درمان، امداد، بهزیستی، تامین اجتماعی و بیمه های اجتماعی و هلال احمر تشکیل می گردد.
کمیسیون تحقیق
کمیسیونی است که به منظور بررسی اعتبارنامه هایی که توسط شعب مورد تایید قرار نگرفته است یا از سوی نمایندگان مورد اعتراض واقع شده است تشکیل می گردد.
این کمیسیون دارای15 عضو اصلی و 15 عضو علی البدل می باشد.
اعضای اصلی و علی البدل این کمیسیون توسط شعب تعیین می گردند بدین صورت که هر یک از شعبه های مجلس پس از تعیین هیات رئیس خود دو نفر از اعضای خود را که آگاهی بیشتری به مسایل حقوقی داشته و از صلاحیت لازم برخوردار باشند را به عنوان اعضای اصلی و علی البدل کمیسیون تحقیق انتخاب می نمایند.
کمیسیون تدوین آئین نامه داخلی مجلس
این کمیسیون به منظور بررسی طرح های مربوط به مواد آئین نامه داخلی مجلس و اعلام نظر درباره آنها تشکیل می گردد.
اعضای این کمیسیون 15 نفر می باشند که با معرفی یک نفر از هر شعبه تعیین می شوند.
کمیسیون صنایع و معادن
این کمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده صنایع، پست، مخابرات، معادن، پتروشیمی، صنایع هوافضا و ارتباطات تشکیل می شود.
کمیسیون عمران
این کمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده راه و ترابرای، مسکن، عمران شهری و عمران روستایی تشکیل می گردد.
کمیسیون فرعی
گاهی کار یک کمیسیون جنبه های مختلفی پیدا می کند که هر چند محتاج بررسی جداگانه و تخصصی است که در این صورت گروهی از اعضای کمیسیون اصلی که مامور بررسی جنبه های خاص می شوند در قالب کمیسیون های فرعی قرار می گیرند.
کمیسیون فرهنگی
این کمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده فرهنگ و هنر، ارشاد و تبلیغات، صدا و سیما و ارتباطات جمعی، تربیت بدنی و جوانان و زنان و خانواده تشکیل می گردد.
کمیسیون قضایی و حقوقی
این کمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده قضایی و حقوقی تشکیل می گردد.
کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی
این کمیسیون برای انجام وظایف محوله در محدوده کشاورزی، منابع آب، دام و طیور، شیلات، محیط زیست و هواشناسی تشکیل می شود
کمیسیون مشترک
در مواردی که طرح یا لایحه ای در مجلس مطرح می شود و به تشخیص هیات رئیسه بررسی آن در حیطه کار چند کمیسیون باشد، کمیسیونی مشترک از اعضای کمیسیون های مرتبط برای بررسی طرح یا لایحه مذکور تشکیل می گردد
تعداد اعضای کمیسیون مشترک 23 نفر می باشد که سهم هر یک از کمیسیون های مرتبط به وسیله هیات رئیسه مجلس مشخص می شود
در کمیسیون مشترک یک نفر به عنوان رئیس و دو نفر به عنوان نایبان رئیس یک نفر به عنوان مخبر و دو نفر به عنوان منشی مجموعا به عنوان هیات رئیسه کمیسیون با رای مخفی با ورقه و با اکثریت نسبی آرای اعضای کمیسیون انتخاب می شوند
کمیسیون ویژه
در مواردی که مسایل مهم و استثنایی در کشور رخ می دهد مجلس به پیشنهاد حداقل 15 نفر و با تصویب در جلسه علنی کمیسیون ویژه ای برای رسیدگی و تهیه گزارشی در این ارتباط تشکیل می دهد.
اعضای این کمیسیون بنابه نظر پیشنهاد دهندگان هفت تا 15 نفر خواهند بود که در جلسه علنی مجلس و با رای مخفی با ورقه و براساس اکثریت نسبی آرای نمایندگان حاضر انتخاب می شوند.
هیات رئیسه این کمیسیون با انتخاب یک نفر به عنوان رئیس دو نفر به عنوان نایبان رئیس یک نفر به عنوان مخبر و دو نفر به عنوان منشی شکل خواهد گرفت.
کمیسیون های تخصصی مجلس
مجلس شورای اسلامی دارای 12 کمیسیون تخصصی می باشد که هر یک در محدوده تخصصی خود به بررسی طرح ها و لوایح و سایر امور مرتبط با مجلس می پردازند.
12 کمیسیون تخصصی مجلس عبارتند از: آموزش و تحقیقات، اجتماعی، اقتصادی، امنیت ملی و سیاست خارجی، انرژی، برنامه و بودجه و محاسبات، بهداشت و درمان، صنایع و معادن، عمران، قضایی و حقوقی، کشاورزی، آب و منابع طبیعی
کمیسیون های خاص مجلس
کمیسون های خاص مجلس شورای اسلامی عبارتند از کمیسیون تحقیق، کمیسیون تدوین آئین نامه داخلی مجلس، کمیسیون اصل نودم قانون اساسی و کمیسیون های تخصصی.
آشنایی با کمسیون اصل نود مجلس
